Terapia cranio-sacralna (TCK)
"...wewnętrzne siły pacjenta są potężniejsze niż każda ślepa siła, która może być doprowadzona z zewnątrz."
William Garner Sutherland, D.O.
Rozwój technik czaszkowych zawdzięczamy W. G. Sutherlandowi, który był uczniem założyciela pierwszej szkoły osteopatii A. T. Stilla. Odważne prace Dr Sutherlanda, w latach trzydziestych XX wieku, nad badaniem ruchomości czaszki legły u podstaw osteopatii czaszkowej.
Po długich badaniach na Uniwersytecie Stanowym w Michigan między 1975 a 1983 rokiem, amerykański lekarz osteopatyczny J. E. Upledger rozwinął metodę Sutherlanda i udostepnił ją szerszej rzeszy terapeutów nie będących lekarzami.
W uproszczonym zarysie, metoda ta opiera się na manualnej ocenie poprawności funkcjonowania półzamkniętego systemu hydraulicznego składajacego się z opon mózgowych i rdzeniowych wraz z pulsacyjnie krążącym płynem mózgowo-rdzeniowym (PMR).
Na mechanizm rytmu czaszkowo-krzyżowego składa się pięć elementów:
1. Wewnętrzna ruchliwość (motylność) mózgowia i rdzenia kręgowego - mózg i w mniejszym stopniu rdzeń kręgowy rytmicznie się "rozszerza" i "skurcza"; podczas tego procesu wewnętrzne komory i zewnętrzne zbiorniki również zmieniają kształt.
2. Rytmiczne krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) - gdy mózgowie rytmicznie zmienia kształt, PMR otaczający mózg, rdzeń kręgowy i wypełniający komory mózgowe pulsacyjnie krąży. To pulsacyjne krążenie może być zaobserwowane, a zmiana ciśnienia PMR zmierzona podczas punkcji lędźwiowej.
3. Dynamicznie zmieniające sie napięcia twardej opony mózgowej - opony mózgowe otaczają mózg i rdzeń kręgowy, a zarazem tworzą przestrzeń w której krąży PMR. Opona twarda jest najbardziej zewnętrzna i najmocniejsza, która wewnątrz czaszki stworzyła specyficzną architekturę składającą sie z trzech półksiężycy. Jeden biegnie z tyłu do przodu i jest nazwany sierpem mózgu, który dzieli mózg na dwie półkule. Pozostałe dwa księżyce są położone po obydwu stronach sierpu mózgu i łączą sie w jego tylnej-dolnej części przyczepu tworząc tzw. Oś Sutherlanda; te dwa płatki zostały nazwane namiotem móżdżku gdyż swoim przebiegiem (od tyłu do przodu i z góry na dół) przypominają namiot. Pozostała część opony twardej, nazwana sierpem móżdżku, biegnie w kierunku otworu wielkiego mocno się wokół niego przyczepiając. Ta specyficzna architektura tworzy system wzajemnych napięć oponowych; gdy wzrośnie napięcie jednego z elementów opony twardej to spowoduje to przeniesienie napięcia na inne elementy tego systemu. Wewnętrzna ruchliwość mózgowia wraz z pulsacyjnym krążeniem PMR przekłada sie na system oponowy powodując napinanie jego składowych.
4. Ruchomość i giętkość kości czaszki - 22 kości z których składa sie nasza czaszka (bez żuchwy i kosteczek słuchowych) łączy sie ze sobą różnego rodzaju szwami. Błoniaste ciemiączka pozwalają na zmiany kształtu czaszki podczas przechodzenia przez kanał rodny umożliwiając nam przyjście na świat. Podczas rozwoju dziecka po porodzie, rytmiczna ruchliwość mózgowia i pulsacyjne krążenie PMR jest kontynuowane i przyczynia się do utworzenia specyficznej morfologii szwów. Ta ciągła dynamika mózgowia sprawia, że szwy pozwalają na minimalny ruch o czym świadczy ich "ząbkowa" budowa. W badaniach histologicznych znaleziono w szwach tkankę łączną oraz zakończenia nerwowe, których nie byłoby w zrośniętej, nieruchomej strukturze.
Jeśli dojdzie do zrostu to mamy do czynienia z patologią wynikłą z braku odpowiedniej mobilności. Podobną sytuację zaobserwujemy w każdym innym stawie, który się zrośnie jeżeli się go unieruchomi na długi okres. Dodatkowo, każda kość jest żywą tkanką podległą ciągłemu modelowaniu; kości mające mniej istoty gąbczastej są mniej giętkie, a te które są bardziej gąbczaste są bardziej podatne na zginanie. Warto zwrócić uwagę, że kości czaszki to kości płaskie ze stosunkowo dużą ilością istoty gąbczastej. W miarę upływu lat ruchomość kości czaszki maleje, co jest najprawdopodobniej związane ze zmniejszającą się dynamiką układu nerwowego, sklerotyzacją kości (zmniejszenie giętkości) oraz zmniejszeniem średnicy naczyń mózgowych (niedokrwienie- niedotlenienie). Postępujące z wiekiem zmniejszenie ukrwienia mózgu najczęściej prowadzi do starczego zaniku kory mózgowia i otępienia. To "kurczenie" się mózgu powoduje objętościowe zwiększenie przestrzeni w której krąży PMR. Razem ze zmniejszeniem sie ilości PMR powoduje to utrudnienie ekspresji dynamiki mózgowia i krążenia PMR na kości czaszki. W efekcie dochodzi do stopniowego zaniku ruchomości szwów.
5. Oddechowa ruchomość kości krzyżowej w stawach krzyżowo-biodrowych - W osteopatii za podstawę terapii czaszkowo-krzyżowej uznaje się pierwotny mechanizm oddechowy (z ang. Primary Respiratory Mechanism) stąd pojęcie "Oddechowa ruchomość". Ciagłość opony twardej z wewnętrzną okostną kości sklepienia czaszki, jej przyczep w okolicy otworu wielkiego i dalsza kontynuacja jako opona twarda rdzenia kręgowego, aż do końcowego przyczepu w okolicy drugiego segmentu kości krzyżowej, tworzy anatomiczne połączenie kości potylicznej z krzyżową. Dzięki temu połączeniu motylność układu nerwowego wraz z krążeniem PMR wprowadza w "nieświadomy" ruch kość krzyżową. Klinicznie staje sie to istotne połączenie gdy pacjent po upadku na pośladki zaczyna na przykład skarżyć sie na bóle głowy.
Zrozumienie geometrii systemu wzajemnych napięć (w których miejscach na kościach przyczepiają się opony mózgowe i rdzeniowe, a w których nie) daje klucz do poprawnej diagnozy i leczenia systemu czaszkowo-krzyżowego (Upledger 1983).
Ruchliwość jest próbą stworzenia powszechnie rozumianego polskiego odpowiednika angielskiego słowa motility. Ruchliwość i motylność to synonimy. Motylność jest inna dla każdego organu. Motylność centralnego układu nerwowego możemy zdefiniować jako mechaniczne odzwierciedlenie dynamiki metabolizmu tkanki nerwowej. Motylność mózgowia przenika przez oponę miękką, nakłada się na pulsacyjnie krążący płyn mózgowo-rdzeniowy, odkształca oponę pajęczą/przestrzeń podpajęczynówkową dochodząc do opony twardej. W konsekwencji, opona twarda powoduje ekspresję tego ruchu na kościach do których sie przyczepia. To sukcesywne przenikanie sie struktur układu nerwowego i tkanek go otaczających jest odpowiedzialne za powstanie mechaniczno-hydraulicznego bodźca energetycznego, który daje możliwość palpacji rytmu czaszkowo-krzyżowego (RCK) na kościach czaszki, kości krzyżowej jak również strukturach anatomicznych funkcjonalnie z nimi połączonych (głównie dzięki połączeniom powięziowym). RCK waha się między 6-12 impulsów na minutę w postaci delikatnych ruchów, które zostały opisane dla wszystkich kości tego systemu w podręcznikach dotyczących tej techniki (Upledger 1983) (Magoun 1976). Rytm czaszkowo-krzyżowy jest podzielony na fazę zgięcia i wyprostu. Faza wytwarzania płynu mózgowo-rdzeniowego powoduje ekspansję, czyli poszerzanie czaszki w płaszczyźnie czołowej, skrócenie w płaszczyźnie strzałkowej i rotację zewnętrzną kości parzystych (faza zgięcia). Podczas absorbcji PMR obserwujemy zwężenie czaszki w płaszczyźnie czołowej, wydłużenie w płaszczyźnie strzałkowej oraz rotację wewnętrzną kości parzystych (faza wyprostu). Palpacyjne badanie ilości, amplitudy i jakości (słaby/silny, w fazie zgięcia czy wyprostu?) rytmu czaszkowo-krzyżowego daje podstawy do diagnozy i poprawnej korekcji tego systemu.
Techniki korekcyjne są zazwyczaj technikami nie bezpośrednimi (ruch w kierunku dysfunkcji) w przeciwieństwie do wielu strukturalnych metod manipulacyjnych (techniki bezpośrednie wywołują ruch w segmencie lub tkance w kierunku przeciwnym do kierunku dysfunkcji).
Dzięki temu terapia czaszkowo-krzyżowa używa minimalnych sił przyłożenia dźwigni (kilka do kilkunastu gramów) i jest zupełnie bezpieczna i skuteczna zarówno jako forma podstawowej jak również podtrzymujacej terapii m.in. w:
• bólach i zawrotach głowy
• bólach kręgosłupa
• problemach CUN
• problemach stawu skroniowo-żuchwowego
• szumach w uszach i problemach ucha środkowego
• dysleksji
• urazach okołoporodowych
• problemach trawiennych
• stanach po urazach
• skoliozach
• bólach kolkowych
• zespole napięcia przedmiesiączkowego
• nadpobudliwość u dzieci
• nerwicach
• depresjach
Terapia czaszkowo-krzyżowa powstała z doświadczenia klinicznego, które pokazuje że zdrowie jest czymś aktywnym i dynamicznym, a nie tylko brakiem choroby. Ta forma terapii jak i inne formy leczenia manualnego podtrzymują zdrowie i mechanizmy je regulujące. Pomaga również zwiększyć witalność fizyczną i samopoczucie nie tylko przez jej wpływ na zmiany strukturalne, lecz również przez szersze implikacje natury emocjonalnej i duchowej.
Od metodologicznego opisania technik czaszkowo-krzyżowych minęło sporo czasu. Początkowo były praktykowane wyłącznie przez osteopatów. Udostępnienie TCK szerszej gamie terapeutów doprowadziło do przenikania jej technik osobistymi doświadczeniami kilnicznymi różnych praktyków i w efekcie stworzyło kilka odmian TCK.
Oprócz podejścia J.E Upledgera istnieją formy TCK Franklyn Sills, Diane Heller oraz Hansa-Michaela Kleina.
Osobną formą TCK jest technika krzyżowo-potyliczna (SOT), której twórcą w latach 30-tych XX wieku był chiropraktyk i osteopata M.B.DeJarnette. Po więcej informacji o tej metodzie proszę sprawdzić: www.sorsi.com
